Daktuinen zijn het nieuwe normaal

De voordelen van groene daken zijn bekend: ze vangen water op, bieden voedsel aan insecten en werken isolerend. Ook gaan ze langer mee. Meer groen zorgt bovendien voor een gezonde en prettige leefomgeving. De populariteit van groene daken stijgt. Steeds vaker zien we sedumdaken, al dan niet gecombineerd met andere planten, in het straatbeeld opduiken of lezen we over grote projecten waarbij het dak wordt getransformeerd tot groene recreatieruimte. Stichting Groenkeur gaat nog een stap verder en stelt: daktuinen zijn het nieuwe normaal. Wishful thinking of de realiteit? Directeur Dick Oosthoek: “Een natuurlijk dak is niet meer dan logisch; als je bouwt, onttrek je grond aan de natuur. Dat groen plaats je weer terug op het dak.”

Tekst: Marie-Christine Koestal

“Wat je ziet, is dat mensen mede als gevolg van corona en heftige klimaateffecten bezig zijn met duurzaamheid. Daarnaast komen allerlei subsidieregelingen op gang. De overheid vindt het belangrijk om te verduurzamen en bovendien wordt door groene daken de belasting op het riool verlicht. Subsidie is een enorme stimulans om een dakje van een schuur of een uitbouw aan het huis met groen te beplanten. Een natuurlijk dak is ook niet meer dan logisch; als je bouwt, onttrek je grond aan de natuur. Dat groen plaats je weer terug op het dak. Dat is goed voor plant, mens en dier. Op die manier draag je een steentje bij aan een betere wereld. De bushokjes met groen dak in Utrecht zijn wereldwijd viraal gegaan.

Daarnaast heb je iconische projecten waarbij bomen op gebouwen worden gezet. In Europa is dat ooit begonnen in Milaan, waar twee woontorens van respectievelijk 26 verdiepingen en 112 meter en 18 verdiepingen en 80 meter hoog ruimte bieden aan honderden bomen, duizenden struiken en nog meer vaste planten en bodembedekkers. In Azië zie je ook van die projecten. Hier in Nederland lopen we wat dat betreft een beetje achter. In hartje Utrecht opent over twee jaar een gebouw met twee woontorens, met daarin in totaal één hectare groen. Ook in Amsterdam en Eindhoven wordt gebouwd aan dergelijke iconische projecten. En wat te denken van het nieuwe depot van Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam? Met de realisatie ervan ben je er nog niet. Je moet mensen opleiden die zorgen voor onderhoud. Dat zijn geen doorsneehoveniers, maar voor deze torens moeten mensen ook een alpinistenopleiding volgen, want de buitenkant van die gebouwen is helemaal bekleed met groen.

Enerzijds kiest de consument dus vaker voor een natuurlijk dak, anderzijds is een groen dak het nieuwe normaal voor overheidsgebouwen. Als er nu wordt gebouwd, is dat sowieso heel duurzaam. Daar hoort groen bij; in, op of aan het gebouw. In Almere wordt bijvoorbeeld nu een gebouw van de Aeres Hogeschool neergezet dat groene daken en groene gevels heeft. Er zijn ook heel veel verborgen daktuinen; ondergrondse parkeergarages en winkelcentra hebben bijna allemaal groene daken, bij elkaar heel veel vloeroppervlakte.

Om de aanleg en het onderhoud van dat groen op en aan panden in goede banen te leiden, is expertise nodig. Er komen veel cowboys op deze snelgroeiende markt. Daarom hebben wij ruim tien jaar geleden een keurmerk ontwikkeld voor bedrijven die met opgeleide medewerkers zorgen voor goede aanleg en onderhoud en die veilig op hoogte kunnen werken. Een dak van bomen voorzien is heel specialistisch werk.

Er is echter een ernstig tekort aan vakmensen. Hoveniers hebben het al hartstikke druk met regulier werk. Tegelijkertijd waren mensen meer thuis, gaven ze minder geld uit aan vakanties en uitgaan en besteedden ze daarom meer aandacht en geld aan hun tuin. Vanwege dat vele werk zien hoveniers niet de noodzaak om hun personeel te laten bijscholen om grote daktuinen aan te leggen en te onderhouden. Ik denk dat je personeel in andere sectoren moet gaan zoeken. Er zijn bijvoorbeeld best veel kantoor- en bankmedewerkers die graag buitenwerk zouden willen doen. Zij laten zich bijvoorbeeld omscholen om specialist in groendaken te worden.

Overigens spreken wij over multifunctionele daken. Ik denk dat het uitgangspunt moet zijn wat je kunt doen met een dak: wateropvang, groen plaatsen, energie opwekken en recreëren. Ik verwacht dat het met groene daken net zo gaat als met zonnepanelen en dat dus de populariteit nog veel meer gaat toenemen als nieuwe vorm van dakbedekking. Het zal echt niet zo zijn dat we allemaal van dakpannen naar groen gaan, maar ik denk wel dat huizen er in de toekomst anders gaan uitzien. In Amerika bouwen ze traditioneel met hout, dat komt terug in Nederland. Goed voor de circulariteit en CO2-footprint. Er komen ook al panden uit de printer. Ik denk dat er nog veel meer innovatieve ontwikkelingen komen.

Sowieso zouden projectontwikkelaars en architecten heel anders naar projecten moeten kijken. Kijk naar hoe je een terrein gaat inrichten en plaats daarbinnen de huizen. Nu nog wordt veelal andersom gewerkt; een project wordt bedacht, ontworpen en gebouwd en dan wordt pas stilgestaan bij groen. Vervolgens worden een paar bomen ingetekend en hegjes aangelegd. De bewoners leggen stenen in hun tuin, want dat is zo onderhoudsvriendelijk. Bij een goede regenbui loopt alles vol, het riool kan het niet aan en het water stroomt het huis binnen. Gelukkig begint het iets te kantelen; de groenvoorziening komt eindelijk binnen. Maar er worden wel fouten gemaakt; een architect kiest bijvoorbeeld voor allemaal dezelfde bomen. Komt er een plaag, dan is al het groen weg. Dus kies voor verschillende soorten, dan neemt meteen de biodiversiteit toe. Ja, het lijkt logisch, maar de kern van dit soort zaken is dat mensen op de automatische piloot gaan.” 

Stichting Groenkeur
Stichting Groenkeur bevordert het vakmanschap in de groene sector door ontwikkeling van certificatieschema’s. Dit keurmerk heeft als basis de internationale kwaliteitsnorm ISO 9001. Groenkeur kent daarnaast extra eisen op het gebied van duurzame kwaliteit, vakbekwaamheid, veilig werken en groenkennis. Voor specifieke taken zijn opleidingen ontwikkeld, zoals voor de aanleg van groene daken en gevels. Groenkeur is vaak een eis in subsidieregelingen voor groene daken of bij aanbestedingen bij de aanleg van groen.