Ton Thus benadrukt samenhang tussen stad en land

Ton Thus zit al 40 jaar in het vak. Hij herinnert zich dat hij vroeger altijd na schooltijd het bos introk. Later maakte hij van zijn interesse voor de natuur zijn vak en studeerde hij landschapsarchitectuur en planologie in Wageningen. Ruim tien jaar geleden rondde hij een stedenbouw-studie af. Hij benadrukt de samenhang tussen stad en land en heeft aandacht voor de historische indeling van landschapsgebieden en stadsparken.

Tekst: Rosanne de Boer

Door de jaren heen zag Ton Thus het landschap veranderen. Hij is geboren in Doetinchem in 1958. “Als kind struinde ik door de Achterhoek. Het landschap werd kaler. Door de ruilverkaveling gingen we van kleinschalig naar grootschalig. De nadruk kwam te liggen op productie. Een monocultuur was het gevolg.” Hij vertelt dat een boerderij vroeger stond voor natuur, tot de bio-industrie zijn intrede deed. “De hoeveelheid insecten nam met 80 procent af. De waterhuishouding kwam in gevaar. Het grondwater en de bodems raakten sterk vervuild. Hoe gaan we daarmee om? In Nederland klinkt de roep om weer natuur te maken. In Afrika vinden ze dat vreemd. Natuur maak je niet, die is er altijd en overal.”

Landschapsarchitect Thus restaureert en ontwikkelt stadsparken, herstelt cultuurhistorische landschappen en maakt plannen voor verantwoorde woningbouw in samenhang met de natuur. Hij let op het behoud van groen in de stad en op het platteland. “Voor Kronos Solar uit München ontwerp ik samen met collega’s grootschalige zonneparken op Nederlandse weidegronden. Veel boeren vinden dit een goede toekomstgerichte investering. Zo krijgt de bodem rust en waait de bovenste laag niet weg als gevolg van decennialange uitloging door drijfmest. Na circa 25 jaar is de pacht afgelopen. Je houdt landschap over.” Thus zoekt steeds naar de samenhang tussen stad en land. Hij neemt in zijn plannen de oorspronkelijke structuur van een park of landschap mee. In de politiek ziet hij veel kortetermijnbeleid. “Het sterk marktgerichte denken staat voor kortetermijndenken en gewin, terwijl stedelijke en landschappelijke weefsels gebaat zijn bij langetermijndenken en -handelen. Bij de aanleg van tuinsteden en landschapsparken in de vorige eeuw had men een langetermijnvisie. Woningbouwverenigingen worden tegenwoordig ondermijnd door het marktconform denken. In Wenen is dat anders. Daar is nog circa 65 procent van de woongebieden in staatshanden.”

Enschede
In de jaren tachtig raakte hij betrokken bij het Enschedese Van Heekpark. “Ik werkte toen bij een bureau voor tuin- en landschapsarchitectuur.” Het in de jaren zeventig en tachtig verwaarloosde park werd door Thus in opdracht van de Commissie Beheer van Heekpark onder handen genomen. Hij gebruikt hierbij architect Pieter Wattez’ ontwerp als blauwdruk. Het Van Heekpark is in 1918 aangelegd als sportpark voor het volk. “De multinationals bevonden zich destijds in het oosten. Er was sprake van een bloeiende textielindustrie. Maar de rijkdom was eenzijdig. De arbeiders werkten van de vroege ochtend tot avond en recreëerden niet.” De roep uit de samenleving om hun welzijn, woon- en werkomstandigheden te verbeteren werd luider. “De industrieel behoorde iets te doen voor het volk. Fabriekseigenaar Gerrit Jan van Heek gaf landschapsarchitect Wattez de opdracht een 17 hectare groot sportpark te ontwerpen. Hij deed dit in de zogenaamde Volksparkarchitectuur. Het Hamburger Stadtpark was zijn voorbeeld. Het resultaat is een volkspark met renaissance-elementen. De arbeider kreeg het gevoel een adellijk park te betreden.” Het voor sport ingerichte park heeft geometrische vormen. Er is een jeu-de-boulesbaan en een voetbalveld waar Abe Lenstra speelde. “De cricketbaan werd al gauw omgevormd tot korfbalveld. Het later toegevoegde Lochemsbleekpark, Van Heeks privépark, is aangelegd in een romantische stijl. In Theeschenkerij Wattez, de oude tuinmanswoning, runnen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt nu de horeca.”

Roombeek
“Als gevolg van de vuurwerkramp werd de Roombeek boven het maaiveld gehaald en door het park geleid. Dit is een enorme ecologische verbetering. Het park neemt nu het water uit de stad op en levert een bijdrage aan het tegengaan van hittestress.” Begin vorige eeuw vond men dat de achtergestelde bevolking naast het sporten moest genieten van kleur, bloei en vruchten. “Vruchtdragende boomsoorten werden geplant. In de tuindorpen wilde men een moestuin voor iedereen. Het was in crisistijd en de magere naoorlogse jaren noodzakelijk zelfvoorzienend te zijn. In de reconstructie is hiermede rekening gehouden door borders met bloemen en het aanplanten van bijvoorbeeld walnootbomen.”

Hittestress
Als stedenbouwkundige en landschapsarchitect is onlangs Thus’ bijdrage gevraagd voor de plannen voor 50 nieuwbouwwoningen aan de Graafseweg, een belangrijke Nijmeegse verkeersader. “De Graafseweg is ooit vormgegeven als groene uitvalsweg. Op diverse plaatsen bijvoorbeeld bij de Boskapel, begraafplaats en molen is nog veel groen.” Nijmegen heeft een duurzame ambitie en wil een groene stad zijn. Thus stelt daarom voor bomen te planten bij de woningen. “Als men vroeger in Twente een boerderij bouwde, plantte men tegen de hittestress gelijktijdig linden en eiken. Hittestress is in steden nu ook een belangrijk thema.” Na voor diverse bureaus gewerkt te hebben zoals het Amsterdamse Bakker & Bleeker, Taken Landschapsplanning & Ecologie in Arnhem en de Truehandstelle in Duitsland, begon Thus in 2008 voor zichzelf. Hij richtte daarnaast met zes mensen uit diverse vakgebieden de Coöperatie Landschapsplanning op. “Er zitten ecologen bij en personen met kennis van civiele techniek en waterhuishouding. Hierdoor kunnen we grote opdrachten aannemen
zoals een duurzaamheidsproject waarbij kennis van waterhuishouding noodzakelijk is.”

Aanpakkers
Thus blijft een band houden met zijn geboortegrond, de Achterhoek en ook met Twente. Zo is hij betrokken bij de stichting Anpak’n, die kritisch kijkt naar de duurzame energiemarkt. Hij vindt dat er veel te winnen is als industrieterreinen worden meegenomen in de energietransitie. “Dit kan door lage windmolens en zonnepanelen boven parkeerplaatsen.” Tukkers zijn aanpakkers door hun pragmatische houding, vertelt hij met een glimlach. “Uit Anpak’n is Greenlead voortgekomen, een ingenieursbureau dat energievraagstukken behandelt.” In het Gelderse Ubbergen waar Thus nu woont, is hij sinds 2009 actief als bestuurslid bij de Stichting tot Behoud van Monument en Landschap. Hij is ook al jaren lid van de Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur NVTL.

www.landschapsplanning.nl, www.tonthus.nl, www.greenlead.nl