De opmars van de ecologische tuin

Weg met pesticiden, kunstmest en monocultuur. Welkom natuur! De ecologische tuin maakt een opmars. Steeds meer particulieren maar ook bedrijven, organisaties en overheden vergroenen hun leefomgeving en kiezen voor samenwerking met de natuur. Kim van der Leest, bioloog, conceptontwikkelaar, belevingsspecialist én onder andere auteur van De Levende Tuin, een concept en handboek over groen met meerwaarde bij woningen, bedrijven, zorg, onderwijs en in de openbare ruimte dat ze in opdracht van Koninklijke Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG) maakte, zet voor De TuinMarkt de belangrijkste ingrediënten van een ecologische tuin op een rij.

Tekst: Marie-Christine Koestal

“De grote belangstelling voor een ecologische tuin is ongeveer vier, vijf jaar geleden ingezet”, vertelt Kim. “Daarvoor kwamen op tv in tuinprogramma’s vooral de verharde materialen aan bod. Dat zou onderhoudsvrij zijn, maar is absoluut een misverstand. Tegels moeten worden schoongehouden. Planten in bakken moeten vaker water hebben. Beplanting moet vaker vervangen worden. Een groene tuin kan prima onderhoudsvriendelijk zijn. Een extra voordeel van groen ten opzichte van tegels is dat een verblijf in het groen veel prettiger is, alleen al op heel warme dagen. De enorme toename van belangstelling voor groene tuinen heeft alles te maken met de aandacht voor klimaatverandering, hitte en waterberging en het feit dat mensen een bijdrage willen leveren aan duurzaamheid en diervriendelijkheid. Dit alles natuurlijk naast het feit dat ze de tuin willen gebruiken als plek om zelf voedsel te verbouwen en te ontmoeten en ontspannen.”

Kies lokale inheemse beplanting
Een natuurlijke tuin begint met nagaan wat de natuur nodig heeft. “Als jij vlinders in jouw tuin wil, heb je rupsen nodig. Die rupsen vragen om specifieke voedselplanten en zijn zeer kieskeurig in wat ze lusten”, vervolgt ze. “Ga zo veel mogelijk voor lokale, inheemse beplanting, afgestemd op de omgeving. En neem bloeiende beplanting, die rijkelijk stuifmeel en nectar afgeeft. Bloemen die heel gevuld zijn, zoals bepaalde soorten pioenen en hortensia’s, staan prachtig, maar hebben geen pollen of nectar of zijn steriel. Zorg ervoor dat je jaarrond bloeiende beplanting hebt, zodat insecten jaarrond te eten hebben. Kies bijvoorbeeld voor prairiebeplanting. In een prairietuin staat een natuurlijk ogende en onderhoudsvriendelijke mix van siergrassen en langbloeiende vaste planten centraal. Natuurlijk horen bestrijdingsmiddelen niet thuis in een ecologische tuin. De insecten krijgen het gif binnen en daarmee ook de vogels en andere dieren, die de insecten eten.

Gezonde bodem
Waar veel mensen niet bij stilstaan, is dat een gezonde tuin begint met een gezonde bodem, dus grond waar bodemleven in zit. Werk verder bijvoorbeeld met klaver in het gazon. Klaver is een natuurlijke groenbemester van de grond. De plant voegt stikstof toe aan de grond, waardoor deze vruchtbaarder wordt voor andere planten.

Combinatieteelt past in een ecologische tuin. Door slim te combineren, beconcurreren de planten elkaar niet, maar stimuleren ze juist elkaars groei. Dit geeft minder onkruid, maar heeft ook een gunstig effect op de bestuiving en ziektebestrijding. Het is ook goed toepasbaar in de moestuin door bloemen toe te voegen die bijvoorbeeld roofinsecten aantrekken die luizen opeten.” Een ander belangrijk ingrediënt van een ecologische tuin is wateropvang. Kim: “Als je een beetje de ruimte in je tuin hebt, verlaag dan een stukje in je tuin waar het water langzaam in kan wegzakken. Dat kan in het gras zijn, maar ook tussen bloeiende beplanting die daar tegen kan. Insecten en amfibieën zijn er blij mee.”

Onderhoud
De ecologische tuin kan prima onderhoudsvriendelijk zijn door te beginnen met gezonde planten op de juiste plek, waardoor er ook minder hoeft te worden vervangen. Pleeg onderhoud zo veel mogelijk aan het einde van de winter. Laat uitgebloeide planten staan. Ze zijn voedsel voor zaadeters. Snoei niet alle struiken tegelijk en maai ook niet al het gras tegelijk, zodat dieren een nieuwe plek kunnen vinden. Ga voor bodembedekkers. En laat snoeihout liggen als een takkenril. Het biedt leefruimte voor insecten, vogels en kleine zoogdieren als de egel, die op zijn buurt weer slakken eet. In een ecologische tuin is er een natuurlijk evenwicht.

De Levende Tuin, goed voor natuur, mens, klimaat en economie
De Levende Tuin is een inspiratiebron om te komen tot meer groen bij woningen, bedrijven, zorg, onderwijs en in de openbare ruimte. Het concept wordt door diverse organisaties, waaronder tuincentra, omarmd in een manifest om de consument bewust maken van de grote bijdrage die een levende tuin kan leveren. Als je de oppervlakte van alle tuinen in Nederland bij elkaar zou optellen, kom je uit op een gebied dat tien keer zo groot is als het Nationale Park De Hoge Veluwe. De handleiding wordt veel gebruikt door groenprofessionals, opleidingen, opdrachtgevers en overheid. Kim ontwikkelde het in opdracht van Koninklijke Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG). “Trots? Natuurlijk, ik vind het vooral heel zinvol om samen prettige, gezonde groene omgevingen te maken.”